دعوای ممانعت از حق و مزاحمت به عنوان یکی از دعاوی تصرف عدوانی زمانی در دادگاه قابل طرح است که شخصی از حق تصرف مالک در ملک خود جلوگیری می‌کند. اما در مزاحمت از حق، رفتار شخصی باعث اختلال در تصرف مالک در ملک خود می‌شود. دعاوی ممانعت از حق و مزاحمت از حق با یکدیگر متفاوت هستند و علاوه بر مالک، شخص دارای سابقه تصرف قبلی می‌تواند این دعاوی تصرف عدوانی را در مرجع قضایی مطرح کند. در این مقاله در مورد شرایط لازم برای طرح دعوای ممانعت از حق و مزاحمت و مرجع صالح رسیدگی به این دعاوی پرداخته شده‌است :
تعریف دعوای ممانعت از حق در قانون
قانونگذار در ماده ۱۵۹ قانون آیین دادرسی مدنی، دعوای ممانعت از حق را تعریف کرده‌است. دعوای ممانعت از حق زمانی مطرح می‌شود که شخصی از حق تصرف مالکانه در ملک دیگری جلوگیری می‌کند. در این حالت مالک یا متصرف سابق ملک به عنوان دارنده حق،نمی‌تواند از حق ارتفاق یا حق انتفاع بر ملک استفاده کند.همچنین در دعوای ممانعت از حق لازم نیست که خواهان مالک اصلی ملک باشد،بلکه می‌تواند متصرف سابق ملک با مجوز قانونی و با رضایت صاحب ملک مانند مستاجر ملک باشد.
تعریف دعوای مزاحمت از حق
دعوای مزاحمت از حق در ماده ۱۶۰ قانون آیین دادرسی مدنی بیان شده‌است. دعوای مزاحمت از حق زمانی در مرجع قضایی مطرح می‌شود که شخصی نسبت به حق تصرف مالکانه دیگری در مال غیرمنقول، مزاحم است، اما ملک در تصرف متصرف قرار ندارد.دعوای مزاحمت از حق باید در مورد مزاحمت در حال حاضر، مطرح شود و شخص نمی‌تواند در خصوص مزاحمت گذشته دعوای مزاحمت از حق را مطرح کند.
انواع دعوای ممانعت از حق
دعوای ممانعت از حق از جنبه حقوقی و کیفری قابل طرح در مرجع قضایی است. جنبه حقوقی دعوای ممانعت از حق، توسط صاحب ملک یا متصرف سابق ملک مانند مستاجر ملک در مدت اجاره مطرح می‌شود، اما دعوای ممانعت از حق از جنبه کیفری فقط باید از طرف صاحب اصلی ملک مطرح شود. بنابراین متصرف سابق ملک نمی‌تواند دعوای ممانعت از حق کیفری را در دادسرا مطرح کند. در خصوص جنبه کیفری دعوای مذکور، متصرف برطبق ماده ۶۹۰ قانون مجازات اسلامی به مجازات حبس و پرداخت جزای نقدی محکوم می‌شود.
جرم ممانعت از حق
ممانعت از حق باید از عناصر تشکیل‌دهنده جرم شامل عنصر مادی، معنوی و قانونی تشکیل شود،تا بتوان به عنوان جرم برای آن مجازات تعیین شود.
عنصر مادی جرم ممانعت از حق
عنصر مادی جرم ممانعت از حق شامل موارد ذیل است :
- انجام‌دادن فعل مثبت: در این جرم، ترک فعل انجام نمی‌شود و فقط با فعل مثبت تحقق می‌یابد.
- مال غیرمنقول: موضوع این جرم باید مال غیرمنقول مانند زمین یا خانه باشد.
- مال متعلق به شخص دیگر باشد.
- انجام فعل مثبت، نتیجه مجرمانه داشته‌باشد.
عنصر معنوی جرم ممانعت از حق
عنصر معنوی جرم ممانعت از حق،شامل سوءنیت خاص و عام است. در این حالت مرتکب باید از غیرقانونی بودن فعل خود، آگاهی داشته و عمدا مانع استفاده شخص صاحب حق از حقش شود.
عنصر قانونی جرم ممانعت از حق
قانونگذار در ماده ۶۹۰،۶۹۲ و ۶۹۳ قانون مجازات اسلامی، مجازات جرم ممانعت از حق را بیان کرده‌است.
دعوای ممانعت از حق چگونه اثبات می‌شود ؟
در دعوای ممانعت از حق،صاحب حق باید در دادگاه دارا بودن حق انتفاع یا حق ارتفاق در ملک مورد تصرف را اثبات کند. سپس مدارک و مستندات، مانع‌شدن شخص متصرف در استفاده از حق ارتفاق یا حق انتفاع از ملک را به مرجع قضایی ارائه کند.نکته مهم در دعوای ممانعت از حق این است که خواهان در ملک خود یا دیگری به هر نحوی دارای حق باشد.
مجازات ممانعت از حق و مزاحمت
قانونگذار با توجه به اهمیت حفظ حقوق افراد، ممانعت از حق یا مزاحمت از حق را جرم‌انگاری کرده و برای مرتکبین به این جرم، مجازات تعیین کرده‌است. بر طبق ماده ۶۹۰ قانون مجازات اسلامی، متصرف در دعوای ممانعت از حق یا مزاحمت از حق به حبس از یک ماه تا یکسال محکوم می‌شود که بر طبق قانون کاهش حبس تعزیری، به مجازات ۱۵ روز تا شش ماه حبس تغییر یافته‌است.همچنین جرم ممانعت از حق یا مزاحمت، جرم قابل گذشت است.
مرجع رسیدگی‌کننده به دعوای ممانعت از حق و مزاحمت
دعوای ممانعت از حق یا مزاحمت حق از دعاوی تصرف عدوانی در مال غیرمنقول است.بنابراین بر طبق قانون،مرجع قضایی محل مال غیرمنقول، صالح به رسیدگی به دعاوی تصرف عدوانی است. بر طبق ماده ۱۲ قانون شورای حل اختلاف جدید، مرجع صالح رسیدگی‌کننده به دعوای ممانعت از حق و مزاحمت از حق از جنبه حقوقی، دادگاه صلح محل وقوع ملک است. اما جنبه کیفری دعوای ممانعت از حق یا مزاحمت از حق در دادسرای محل ملک مطرح می‌شود.
دعوای ممانعت از حق و مزاحمت در نظریه مشورتی قوه قضاییه
شماره نظریه مشورتی: ۷/۹۹/۳۹۴
تاریخ نظریه مشورتی:۱۳۹۹/۰۴/۱۶
موضوع نظریه مشورتی:بر طبق نظریه مشورتی قوه قضاییه شماره ۷/۹۹/۳۹۴،جرایم تصرف عدوانی، ممانعت از حق و مزاحمت در املاک دیگران، جرم قابل گذشت و شامل تقلیل مجازات حبس می‌شود. در این مورد،مجازات کاهش‌یافته،مجازات تعزیری درجه ۷ است که براساس ماده ۳۴۰ قانون آیین دادرسی کیفری، جرایم تعزیری درجه ۷، مستقیم در دادگاه قابل طرح هستند.در نتیجه مرجع قضایی با توجه به نوع جرم مذکور،مرتکب را به مجازات حبس و پرداخت جزای نقدی محکوم می‌کند.
نظریه مشورتی در مورد دعوای ممانعت از حق
شماره نظریه مشورتی:۷/۱۴۰۰/۴۳۸
تاریخ نظریه مشورتی:۱۴۰۰/۰۶/۰۶
موضوع نظریه مشورتی: با توجه به نظریه مشورتی شماره ۷/۱۴۰۰/۴۳۸ قوه قضاییه، در صورتیکه در کوچه‌های عمومی،اقدامات متصرف یا غاصب در کوچه، باعث ایجاد ضرر به همسایه‌های مجاور در کوچه شود،همسایه‌های مجاور می‌توانند، دادخواست رفع ممانعت از حق و مزاحمت را در مرجع قضایی صالح مطرح کنند.
وکیل متخصص دعاوی تصرف عدوانی
دعاوی تصرف ملکی، شامل دعاوی تصرف عدوانی، ممانعت از حق یا مزاحم و خلع ید قوانین و مقررات پیچیده‌ای دارند.
بنابراین برای موفقیت در این نوع پروندهای ملکی، قبل از هر اقدام برای طرح دعوای حقوقی یا کیفری،با وکیل متخصص ملکی دعاوی تصرف عدوانی،مشورت کنید. سوالات حقوقی در مورد دعاوی تصرف عدوانی، ممانعت از حق، مزاحمت از حق و خلع ید را با وکیل ملکی در مشهد مطرح کنید.
نظرات