دعوای رفع تصرف عدوانی یکی از دعاوی ملکی است که توسط متصرف سابق ملک، قابل طرح در مرجع قضایی است.در دعوای رفع تصرف عدوانی، متصرف سابق ملک ادعا می کند که ملک توسط دیگری بدون رضایت وی تصرف شده‌است. در نتیجه با طرح دادخواست رفع تصرف عدوانی در دادگاه صالح، صدور رای رفع تصرف عدوانی را از مقام قضایی درخواست می‌کند.

تعریف تصرف عدوانی در قانون :

در صورتیکه شخصی با زور یا قهر، ملک متعلق به دیگری را تصرف کند، به آن تصرف عدوانی گفته می‌شود. در این مورد شخص متصرف بدون رضایت و به صورت غیرمجاز ملک دیگری را تصرف کرده‌است. براساس ماده ۳۱ قانون مدنی، مال هیچ شخصی را نمی‌توان از تملک وی خارج کرد، مگر بر طبق قانون.همچنین بر اساس ماده ۳۵ قانون مدنی، تصرف ملک، دلیل مالکیت محسوب می‌شود، مگر خلاف این امر در دادگاه اثبات شود.بنابراین هر نوع تصرف غیرقانونی و بدون رضایت مالک سابق ملک، تصرف عدوانی محسوب می‌شود.

انواع تصرف عدوانی در قانون :

تصرف عدوانی در قانون شامل تصرف عدوانی حقوقی و کیفری به شرح ذیل است:

تصرف عدوانی حقوقی

در تصرف عدوانی،شخصی بدون رضایت مالک، ملک متعلق به دیگری را تصرف می‌کند. در این حالت شخص متضرر می‌تواند دادخواست رفع تصرف عدوانی را در دادگاه صالح محل وقوع ملک مطرح کند.با توجه به اهمیت دعاوی تصرف عدوانی، بر اساس ماده ۱۷۷ قانون آیین دادرسی مدنی،طرح دعوای رفع تصرف عدوانی از تشریفات آیین دادرسی مدنی تبعیت نمی‌کند و دادگاه باید خارج از نوبت به این دعوا رسیدگی و رای صادر کند.در طرح دعوای رفع تصرف عدوانی به صورت حقوقی،مرجع قضایی فقط رای به رفع تصرف از ملک را صادر می‌کند.

تصرف عدوانی کیفری

یکی از نکاتی که در خصوص رفع تصرف عدوانی وجود دارد این است که این دعوا را می‌توان علاوه بر جنبه حقوقی از جنبه کیفری نیز در دادسرا مطرح کرد.در نتیجه در دعوای تصرف عدوانی کیفری، شخص متصرف علاوه بر رفع تصرف به مجازات قانونی تصرف عدوانی نیز محکوم می‌شود.بر طبق ماده ۶۹۰قانون مجازات اسلامی، شخص متصرف عدوانی در ملک دیگری به مجازات رفع تصرف عدوانی، اعاده وضعیت ملک به حالت سابق و حبس از یک ماه تا یکسال محکوم می‌‌شود.

شرایط لازم برای طرح دادخواست رفع تصرف عدوانی :

قانونگذار برای طرح دادخواست رفع تصرف عدوانی، شرایطی را تعیین کرده‌است. شرایط لازم برای طرح دعوای رفع تصرف عدوانی شامل موارد ذیل است:

-موضوع دعوای رفع تصرف عدوانی باید مال غیر منقول باشد.

-تصرف در ملک باید به صورت غیرقانونی و با زور انجام شده‌باشد.

-خواهان دعوای رفع تصرف عدوانی باید سابقه مالکیت داشته‌باشد.

-خوانده دعوای رفع تصرف عدوانی نباید سابقه تصرف قبلی در ملک مورد ادعا داشته‌باشد.

رفع تصرف عدوانی در ملک مشاع :

یکی از دعاوی مطرح شده ملکی،تصرف عدوانی ملک مشاع است. در این حالت یکی از مالکین، سهم مالک دیگر را تصرف می‌کند. در نتیجه شخص متضرر می‌تواند دادخواست رفع تصرف عدوانی ملک مشاع را در مرجع قضایی مطرح کند. بر طبق ماده ۱۶۷ قانون آیین دادرسی مدنی، در صورتی که چند نفر ملک مشاعی را تصرف کنند و بعضی از مالکین، مانع استفاده مالکین دیگر شوند، مرجع قضایی می‌تواند با توجه به نوع تصرف، حکم رفع تصرف عدوانی، رفع مزاحمت یا ممانعت از حق را صادر کند.

چه مدارکی برای طرح دادخواست رفع تصرف عدوانی لازم است ؟

شخص متضرر در تصرف عدوانی باید به انضمام دادخواست رفع تصرف عدوانی، مدارک ذیل را به مرجع قضایی ارائه کند:

• سند مالکیت ملک مورد تصرف: سند مالکیت شامل سند رسمی مالکیت، سند عادی مالکیت با امضا دو شاهد، قرارداد خرید و فروش ملک، قرارداد اجاره ملک
• مدرک شناسایی، کارت ملی
• مدارک و مستندات تاریخی ملک
• شهادت شاهدین:در این مورد شخص متضرر می‌تواند با شهادت شاهدین، تصرف عدوانی ملک توسط خوانده را ثابت کند.
• گزارش کلانتری یا پلیس: در مواردی که تصرف عدوانی ملک به پلیس یا کلانتری گزارش داده‌شده، می توان گزارش کلانتری یا پلیس را ضمیمه دادخواست به دادگاه ارائه داد.

مالکیت در دعوای رفع تصرف عدوانی :

یکی از سوالاتی که در مورد طرح دادخواست رفع تصرف عدوانی به وجود می‌آید این است که آیا در رفع تصرف عدوانی باید مالکیت شخص خواهان اثبات شود.؟ در جواب این سوال باید بیان کرد برای طرح دعوای رفع تصرف عدوانی نیاز به اثبات مالکیت شخص متضرر نیست و خواهان باید سابقه قبلی تصرف خود در ملک مذکور را در دادگاه ثابت کند.

آثار صدور حکم رفع تصرف عدوانی :

صدور حکم رفع تصرف عدوانی،مانند همه دعاوی مطرح‌شده در مراجع قضایی دارای آثار حقوقی و کیفری است.براساس ماده ۱۷۵ قانون آیین دادرسی مدنی، رای رفع تصرف عدوانی بعد از صدور سریعا توسط اجرای احکام قابل اجرا است.نکته مهمی که در صدور رای رفع تصرف عدوانی وجود دارد این است که درخواست تجدیدنظر از رای صادره، مانع اجرای رای رفع تصرف عدوانی توسط اجرای احکام دادگاه نیست.اما اگر بعد از تجدیدنظر، رای مذکور فسخ شد، اقدامات اجرایی به حالت قبل از اجرای رای برمیگردد. همچنین اگر محکوم‌به، عین معین و قابل استرداد نباشد، باید قیمت یا مثل آن تادیه شود .

چه مرجعی به دعوای رفع تصرف عدوانی رسیدگی می‌کند ؟

با توجه به اینکه دعوای تصرف عدوانی به صورت حقوقی و کیفری قابل طرح در مراجع قضایی است، صلاحیت رسیدگی به نوع تصرف عدوانی متفاوت است. بر طبق ماده ۱۲ قانون شورای حل اختلاف جدید،مرجع صالح برای رسیدگی به دعوای رفع تصرف عدوانی، ممانعت از حق و مزاحمت دادگاه صلح محل وقوع ملک است. اما دعوای تصرف عدوانی کیفری باید در دادسرا و دادگاه کیفری محل وقوع ملک مطرح شود.

دعوای رفع تصرف عدوانی در رای وحدت رویه دیوان عالی کشور :

شماره رای وحدت رویه: ۸۰۷

تاریخ رای وحدت رویه:۱۳۹۹/۱۱/۱۴

موضوع رای وحدت رویه: با توجه به رای وحدت رویه شماره ۸۰۷ دیوان عالی کشور، مرجع صالح رسیدگی به دعوای تصرف عدوانی کیفری مربوط به املاک اشخاص خصوصی،دادگاه کیفری دو است.

وکیل ملکی متخصص رفع تصرف عدوانی :

با توجه به پیچیدگی دعاوی تصرف عدوانی، برای طرح هر نوع دعاوی حقوقی و کیفری رفع تصرف عدوانی، با وکیل متخصص ملکی که بر تمام قوانین و مقررات ملکی مانند تصرف عدوانی، رفع ممانعت و مزاحمت از حق تسلط و تجربه دارد، مشورت کنید.سوالات حقوقی در مورد دعوای تصرف عدوانی، رفع ممانعت و مزاحمت از حق و خلع ید را با وکیل ملکی مطرح کنید تا پاسخگوی شما باشد.